*Over AI, darmbacteriën, pen en papier, en waarom ons denken altijd al verspreid was* Volgens de Britse filosoof Andy Clark hebben we nooit alléén gedacht met ons brein. Sterker nog: we hebben altijd al een hybride brein gehad. Dat klinkt misschien een beetje futuristisch, maar het is oeroud. We denken met pen en papier. Met rekenmachines. Met brillen die ons zicht corrigeren. Met GPS-systemen die onze innerlijke kaarten overnemen. En nu ook met AI-systemen zoals ChatGPT. ### Waar eindigen wij en begint de wereld? Als onze bril, ons notitieboek of ons digitale geheugen deel zijn van ons denken, waar stopt dan de mens? Zijn onze darmbacteriën dan ook onderdeel van ons cognitieve systeem? Onze notiteboeken, de aantekeningen in de boeken die we lezen? Onze vrienden en hun kennis? Het internet, of grote taalmodellen zoals ChatGPT en Claude? Misschien maakt het niet uit. Misschien is de vraag “wat zijn wij precies?” minder belangrijk dan “hoe kunnen we goed samen denken met alles waar we dagelijks op steunen?” Clark benadrukt dat denken nooit alleen tussen je oren gebeurt. Je lichaam is deel van je brein. Gebaren helpen ons redeneren. Tekeningen helpen ons structureren. De wereld is geen passief decor, maar een actieve partner in onze cognitieve processen. ### Een voorspellingsmachine Het brein is geen boekenkast die alles wil onthouden, maar het is een voorspellende en efficiënte machine. Het maakt weinig uit waar informatie is opgeslagen, of hoe een taak wordt opgelost, zolang het werkt. Als dat betekent dat we een goede zoekterm onthouden in plaats van de inhoud zelf, is dat vaak gewoon slim: >Let’s agree that brain-based recall of a good search string (enabling easy future search) is now often prioritized over on-board storage of the target information itself. En verliezen we dan iets? Alleen als je denkt dat je brein alles zelf moet doen. >But what if you were already best understood as an extended mind, a bio-technologically distributed self? Dan is het geen verlies, maar een strategisch beheer van cognitieve energie. De echte risico’s zijn dan alleen praktisch van aard: een corrupte cloud, een slechte AI-uitvoer, een misleidend algoritme. ### AI als gedachtegenoot Generatieve AI zoals ChatGPT is geen breinvervanger, maar de uitkomst kun je eerder het best behandelen als een van je eigen gedachtes. En zoals bij een spontane gedachte die in je opkomt, geldt ook hier: je moet haar bevragen en beoordelen. >We both trust and question the suggestions of the more personalized resource, just as we might trust and question ideas that suddenly bubble up from our own biological unconscious. AI als innerlijke stem, maar dan eentje waarvan je weet dat hij getraind is op de wereld, niet op jouw ervaring. Net zoals je jouw eigen gedachtes ook toetst op waarheid, moet je dat dus ook doen voor de 'gedachtes' die uit chatGPT komen. ### Wat vraagt een hybride brein op dit moment van ons? Als we accepteren dat we denken met en via technologie, dan is de volgende vraag: hoe zorgen we dat dit denken gezond, scherp en verantwoordelijk blijft? Een hybride brein is geen excuus voor gemakzucht, maar een uitnodiging tot slimmer leren navigeren in een complexe cognitieve ecologie. Clark noemt drie bewegingen die essentieel zijn in dit nieuwe landschap: #### 1. Metacognitie: weten wat je doet als je denkt >Quite generally, much of human intelligence involves what are often seen as metacognitive skills – skills of knowing what to rely upon and when. Metacognitie is het vermogen om te denken over je denken. In een wereld vol AI, zoekmachines, apps en slimme interfaces betekent dat: - Herkennen wanneer je iets zelf moet begrijpen en wanneer een hulpmiddel volstaat. - Beslissen of je iets in je hoofd moet onthouden of dat het prima is als je het maar kunt terugvinden. - Weten wanneer je je intuïtie volgt en wanneer je een extra controle-laag nodig hebt. Welke dingen wil je zelf nog als skill ontwikkelen en welke afdragen aan een tool? Dat is de balans die we moeten opzoeken om ook in de toekomst goed te blijven samenwerken met Ai. #### 2. Systemen die ons nieuwe denken ondersteunen >As societies, we need to prioritize (and perhaps legislate for) technologies that enable safe synergistic collaborations with our new suites of intelligent and semi-intelligent resources. Hoe kunnen we systemen bouwen waarin je samenwerkt met Ai? Hoe zou deze samenwerking er idealiter uit zien? Een waarin we de afhankelijkheid van deze systemen zo klein mogelijk maken, maar wat betekent dat precies? En hoe zorgen we ervoor dat iedereen deze systemen dan ook op de juiste manier gebruikt? Op een juiste manier zodat er geen onzin resultaat komt, maar óók dat het je als mens niet uitholt. #### 3. Epistemische hygiëne: een schoon denkklimaat >We should now apply equally demanding standards to everything that we might be tempted uncritically to incorporate into our new digitally extended minds. That means developing and applying a rich epistemology (theory of knowledge) – one better suited to the unique sets of opportunities and challenges that confront our bio-technological hybrid minds Epistemische hygiëne is het mentale equivalent van je bureau opruimen. In een wereld waarin je voortdurend ideeën, suggesties en feiten op je afgevuurd krijgt, is het cruciaal om: - Kritisch te blijven over wat je opneemt in je cognitieve systeem. - Alert te zijn op bias, misinformatie, en te gemakkelijke antwoorden. - Een eigen kennisethiek te ontwikkelen: wat beschouw ik als ‘waar’, ‘bruikbaar’, ‘veilig’? Deze hygiëne moet al op jonge leeftijd worden aangeleerd. Gelukkig, merkt Clark op, zijn jongere generaties al opmerkelijk vaardig in het herkennen van privacyrisico’s, misleiding en platformdynamieken. Nu is het tijd om die scherpte ook toe te passen op het denkwerk zelf. ### Het hybride brein is niet nieuw, maar wel anders Een hybride brein is geen machine die alles overneemt. Het is een cognitief ecosysteem dat continu keuzes van ons vraagt: - Wat wil ik weten? - Waar haal ik mijn informatie vandaan? - Wat vertrouw ik? - Wat onthoud ik zelf, en wat laat ik aan systemen over? We hebben altijd met onze omgeving samen gedacht. Wat verandert, is wat die omgeving biedt. AI is daarin geen eindpunt, maar een nieuw verlengstuk van het denken. En zoals met elk denkhulpmiddel moeten we het leren gebruiken. Ons brein blijft hybride. Alleen is dit verlengstuk zo anders van aard dat we daar wel op de juiste manier mee moeten om leren gaan. Gebaseerd op mijn notities van het artikel van Andy Clark: Clark, A. (2025). Extending Minds with Generative AI. Nature Communications, 16(1), 4627. https://doi.org/10.1038/s41467-025-59906-9